Nurty terapeutyczne

Terapia behawioralno-poznawcza

Aaron Beck, amerykański psychiatra stworzył nurt terapii opierającej się na wspólnym oddziaływaniu na siebie myśli, emocji i zachowania człowieka. Zauważył on, że osoby cierpiące na depresję, zniekształcają obraz postrzegania siebie, innych i otoczenia. To właśnie ten problem natchnął go na stworzenie sposobu leczenia, który polega na konfrontacji sposobu myślenia z rzeczywistością.

Najprościej rzecz ujmując, emocje są wynikiem naszego myślenia, reagowania w zależności od sytuacji, w jakiej się znaleźliśmy. To, w jaki sposób odbierzemy tę sytuację, spowoduje określone emocje.

Podam przykład:
Dzwonię do partnera, który nie odbiera telefonu. Co przychodzi mi do głowy:

Jest w pracy, jest zajęty, oddzwoni — taki sposób myślenia nie spowoduje silnych emocji, jest rozsądny.

Na pewno znowu rozmawia z kolegą i nie ma czasu — ten sposób oceny problemu, najprawdopodobniej spowoduje złość, zazdrość.

Jest tak zapracowany, że nie ma czasu odebrać — ta myśl wywoła współczucie, troskę, obawę o zdrowie, lęk (bo może się przepracować, zachorować).

Nie będę się nad tym zastanawiać, wkrótce się okaże — zablokowanie możliwości wystąpienia negatywnych emocji, odcięcie, przeniesienie uwagi na ważniejsze działanie niż rozmyślanie, martwienie się, czy denerwowanie.

Terapia behawioralno- poznawcza jest obecnie jednym z najpopularniejszych kierunków terapii w leczeniu nerwic, depresji i lęków, fobii oraz stresu pourazowego. Jej skuteczność wykorzystywana jest także przy leczeniu zaburzeń osobowości, zaburzeń odżywiania i chorobach somatycznych.

Polega na przepracowaniu tego, co jest tu i teraz, wyjściu z nawyków i przyzwyczajeń, które zdobywamy poprzez doświadczenie.

W odróżnieniu od innych rozwiązań opiera się na teraźniejszości. Często wzorując się na zachowaniu innych, utrwalane są niewłaściwe, błędne i nieobiektywne zachowania.
Polega na stosowaniu ćwiczeń, zadań i poznawaniu (edukacji), które są oparte na szczerej rozmowie. Terapeuta w taki sposób prowadzi rozmowę, aby pacjent sam dotarł do źródła problemu, dzięki czemu zmienia się jego sposób myślenia. W ten sposób może on zmienić swoje zachowania, nawyki i przyzwyczajenia na takie, które nie będą miały negatywnego wpływu na jego zdrowie psychiczne.

Opiera się na współpracy pacjenta i terapeuty, który ma wiedzę o sposobie powstawania problemów. Terapeuta edukuje pacjenta w zakresie powstawania zaburzenia psychicznego i zależności pomiędzy objawami fizycznymi, reakcjami ciała na emocje i na myśli oraz odwrotnie.

Terapia behawioralno – poznawcza to stała formuła terapii, polegająca na opisaniu przez pacjenta swojego samopoczucia, wydarzeń z ostatnich kilku dni, emocji z nimi związanych, skupienie się na wskazanym problemie. Jest to praca pacjenta nad sobą, swoimi reakcjami, odczuciami. Zmierzają one do zdobycia umiejętności radzenia sobie z problemem negatywnych myśli, stresem, wpływem na samopoczucie pacjenta.

Nurt integracyjny

Nurt integracyjny polega na integracji ze sobą różnych sposobów terapii, różnych kierunków. Cel jest jeden- pomoc pacjentowi.

Jest to sposób terapii wykorzystywany w sytuacjach jednostkowych, pojawienia się chwilowego kryzysu.

Szczególnie wskazany jest przy indywidualnej, niepowszechnej sytuacji, w jakiej akurat znalazł się pacjent. Ma korzystne działanie w przypadku osób nietuzinkowych, wyjątkowych, odmiennych od pozostałej części społeczeństwa- daje bowiem swobodę w pomocy osobie, która ma konkretny, niepowtarzalny problem.

Terapeuta nurtu integracyjnego dopasowania sposób prowadzenia terapii konkretnie do problemu, z którym boryka się pacjent, przez co możliwe jest dobranie indywidualnej techniki.

Terapeutę udzielającego tego typu pomocy musi cechować duże doświadczenie, szeroki wachlarz umiejętności terapeutycznych i znajomość wielu sposobów pomocy pacjentowi. Dzięki tym umiejętnościom ustali najwłaściwsze procedury, skuteczne dla konkretnego pacjenta. Ważne przy tym jest również uwzględnienie etapu terapii, w którym obecnie znajduje się pacjent.

Terapia opierająca się na nurcie integracyjnym trwa najczęściej około roku- poczynając od kilku, a kończąc na kilkudziesięciu spotkaniach pacjenta z terapeutą.

Zawiera wiele sposobów pomocy pacjentowi, zarówno poprzez regulowanie częstotliwości spotkań, jak i metod pomocy, dobieranych do indywidualnej sytuacji emocjonalnej pacjenta. Nurt tej terapii ma znaczenie w przypadku konieczności dobrania odpowiedniej terapii do specyfiki problemu pacjenta.

Proces terapeutyczny pozwala na identyfikację takich schematów funkcjonowania, które w negatywny sposób wpływają na odbiór, interpretację sytuacji, zachowań i emocji zależnych od nich. Istotne jest tu indywidualny odbiór skrzywdzenia, osamotnienia czy odrzucenia.

Pogłębianie analizy własnych emocji, odczuwanie związane z zaistnieniem szczególnej dla pacjenta sytuacji, jej interpretacja oraz ścisła współpraca z terapeutą, są drogą do wyleczenia.

Nurt psychodynamiczny

Opiera się na relacji, więzi pomiędzy dwiema osobami: pacjentem i terapeutą.

W tym podejściu wskazane są przeżycia, które zachodzą w zależności od wpływu na człowieka jego ukrytych potrzeb, nierozwiązanych konfliktów wewnętrznych oraz nieświadomych mechanizmów ich powstawania. Pozwala na ukierunkowanie pacjenta w ten sposób, aby trwale zmienił postępowanie wywołujące u niego zły stan.

W przeciwieństwie do pozostałych nurtów, w nurcie psychodynamicznym terapeuta daje pacjentowi rady. W czasie rozmowy jest twarzą w twarz z pacjentem, obserwuje jego zachowanie, mimikę, nie tylko słucha. Zwraca uwagę na tematy, których pacjent unika w swojej wypowiedzi, całokształt zachowania, które przejawia pacjent. Wspólnie z nim szuka sposobów na poradzenie sobie ze stresem, trudnościami i negatywnymi emocjami, które im towarzyszą.

Tu nie ma prac domowych. Są wprowadzone jednak ścisłe zasady odbywania terapii, takie jak punktualność, płatność, czas trwania sesji, zasady współpracy czy nieobecności na umówionym spotkaniu.

W nurcie psychodynamicznym, opartym na chyba najsłynniejszym nazwisku w tej dziedzinie nauki, Zygmuncie Freud (twórcy psychoanalizy), zwraca się uwagę na zespół zachowań pacjenta.

Istotne jest tu zjawisko przeniesienia na terapeutę emocji, które pierwotnie były skierowane wobec zupełnie innej osoby, znajdującej się przy źródle problemu — ojcu, partnerowi itp.

Równie istotne jest zjawisko przeciwprzeniesienia, czyli emocji, jakie pojawiają się u terapeuty, na skutek zachowania, wypowiedzi pacjenta. Dopiero analiza obydwu zjawisk, pozwala pacjentowi na odnalezienie równowagi psychicznej.

Sesja z terapeutą to czas, w którym ma dojść do przepracowania konfliktów psychologicznych.

Metoda ta sprawdza się w przypadkach złożonych, przy zaburzeniach odżywiania, zaburzeniach osobowości, nastroju, jak również przy stresie pourazowym. Stosowana może być również w terapii par. Ten proces terapii jest długotrwały i może trwać nawet kilka lat.

W przypadku opisywanego nurtu psychodynamicznego istotnym jest wybór przez pacjenta odpowiedniego dla niego terapeuty. Odpowiedniego oznacza subiektywną ocenę, czyli mówiąc kolokwialnie, wybranie takiej osoby, która nam odpowiada, wzbudza nasze zaufanie, nie drażni, wobec której możemy być szczerzy. Są to zasady sukcesu tego nurtu. Nie będziemy mogli bowiem zachowywać się swobodnie, a już na pewno nie damy rady otworzyć się na tyle głęboko, ile wymaga tego ten rodzaj terapii, przed osobą, która w jakiś sposób nam nie pasuje.

Warto jednak zaznaczyć, że to czy zawiąże się sojusz terapeutyczny nie ma wiele wspólnego z wiedzą czy wykształceniem terapeuty, jego doświadczeniem zawodowym czy życiowym. Zawiązanie sojuszu jest  podyktowane zwykłym dopasowaniem dwóch osób, w celu osiągnięcia konkretnego celu — w tym przypadku sukcesu terapii.

Nurt systemowy

Skierowany jest przede wszystkim do rodziny. Ma za zadanie pomagać w kryzysie, wskazać granice, poprawić relacje i sposób komunikacji, w tej podstawowej grupie społecznej.

W nurcie systemowym spotkania terapeutyczne odbywają się rzadko, nie co kilka dni, a co kilka tygodni. Umożliwia to bowiem przepracowanie przez pacjentów systemu terapii.

Terapeuta nurtu systemowego skupia się na całości, na otoczeniu, którego pacjent jest częścią. Systemem tym może być rodzina pacjenta, mogą być rodzice z dzieckiem czy małżeństwo (partnerzy życiowi). Jest ona stosowana np. w zaburzeniach występujących u dzieci, ADHD, zaburzeniach nastroju, uzależnieniach.

W nurcie systemowym mają znaczenie zależności cyrkularne, a nie linearne- dotyczące zjawiska, w którym pojawiają się przyczyna i skutek.

Zależności cyrkularne polegają na tym, że jedna sytuacja powoduje inną sytuację i właśnie na analizie tych zjawisk skupia się terapia. Prowadzący terapię obserwuje zachowanie, a w szczególności relacje i emocje, które pojawiają się pomiędzy pacjentami, których dotyczy problem. Terapeuta ma za zadanie zachować wobec nich neutralność. Dlatego, w tym nurcie, terapia może być prowadzona przez więcej niż jednego specjalistę w tym zakresie.

W przypadku leczenia np. uzależnień możliwy jest do wykorzystania element tego nurtu, polegający na przekierowaniu alkoholizmu na własną ścieżkę, stworzenie i zobrazowanie go, jako osobny byt. Umożliwia to wskazywanie, zarówno przez pacjenta, jak i terapeutę, na chorobę, nie bezpośrednio na zachowanie człowieka, który znajduje się pod wpływem wskazanego uzależnienia. 

Stosowany jest tu również paradoks terapeutyczny, który polega na zaleceniu pacjentom, np. skłóconym małżonkom właśnie kłócenie się. Jednak ze wskazaniem na wykonywanie tego zalecenia np. w każdą środę. Ma to na celu nie tylko wskazanie, ale również zrozumienie, że to właśnie uczestnicy zdarzenia, w tym przypadku pacjenci, sami mają wpływ na to, że dochodzi między nimi do kłótni. Taka terapia pomaga w wypracowanie zachowań i reakcji, które inicjują konflikty.

Gestalt

Jest jednym z nurtów psychoterapii, która ma na celu poprawę stanu psychicznego pacjenta, poziomu jego życia, zmierzającego do pozytywnych emocji, do szczęścia i zadowolenia. Jest to terapia humanistyczna, która wskazuje złożoność człowieka.
Gestalt to niemieckie słowo, które oznacza figurę, kształt, formę. Autorem tego nurtu jest Frederick Salomon Perls, który w 1951 roku wydał książkę pt. „Terapia Gestalt” i jednocześnie zapoczątkował stosowanie tej metody leczenia.

Terapia ta opiera się na poszerzeniu sposobu myślenia pacjenta w ten sposób, aby stał się on bardziej odpowiedzialny za swoje postępowanie i jakość życia.
Psychoterapeuci zalecają ją przy zaburzeniach somatycznych, w depresji, fobiach i nerwicach natręctw, a także przy lękach, paranojach i zahamowaniach.

Stosowana jest u osób, które chcą poprawić jakość swojego życia, przepracować wewnętrzne konflikty, zrozumieć samego siebie.

Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach (TSR)

Terapia ta opiera się na skoncentrowaniu na obranym celu, nie zaś na trudnościach uniemożliwiających dotarcie do niego, czyli na źródle problemu. Terapia jest krótkotrwała, ma bowiem za zadanie zadziałać szybko i przynieść pacjentowi oczekiwany rezultat np. w postaci doskonalenia siebie, osiąganiu sukcesów. Może być przeprowadzana zarówno indywidualnie, jak i grupowo.

Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach jest nowoczesnym nurtem. Zrodziła się w wyniku krytyki tradycyjnych form terapii, powstając na bazie praktyki, nie jak w pozostałych, na teorii.
Sprawdza się w problemach emocjonalnych, psychologicznych i behawioralnych. Tu jednak nie diagnoza wyznacza cel terapii, ale model pacjenta, jego preferencje, perspektywy. Wychodzi bowiem z założenia, że człowiek sam wie, co jest dla niego najlepsze, stawia pacjenta na piedestale, zakłada, że on sam ma kompetencje umożliwiające rozwiązanie jego problemu.  W terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach to pacjent jest ekspertem w dziedzinie wiedzy o sobie.

Terapia skupia się na pozytywnym myśleniu, o czasie rzeczywistym i o przyszłości, a jednocześnie na eliminowaniu negatywnej przeszłości. Polega też na znajdowaniu kilku perspektyw wiążących sie z  problemem, przytoczeniu zasady, iż małe zmiany wywołują duże zmiany.

Psychoterapeuci TSR, wykorzystują w terapii 3 główne zasady:

Jeśli coś działa, zrób tego więcej.
Jeśli nie działa, rób coś innego.
Jeśli coś się zepsuło, nie naprawiaj tego.

Warto nadmienić, że ten sposób terapii jest wykorzystywany nie tylko w przypadku leczenia zaburzeń, ale również w pracy socjalnej, coachingu czy w interwencji kryzysowej.